Pondal recúa

Cinco meses e cinco días tardou Eduardo Pondal en desdicirse. Ese foi o tempo que transcorreu entre o Banquete de Conxo e a carta que o crego Manuel Antonio Pose y Soto remitiu ao arcebispo de Santiago para mediar pola situación do poeta. "Es cierto Sr. Excmo; que hasta el desgraciado Brindis nadie le ha notado de impio, alomenos en este Pais en donde vivió, y habitó hasta la edad de veinte años en que se halla", escribiulle Pose y Soto a Miguel García Cuesta, daquela o máximo responsábel da Igrexa. A carta vén de exhumala o profesor Félix Neira Pérez. Repousaba nos sotos do Arquivo Diocesano de Santiago.

Pero Neira Pérez non pescudaba sobre as peripecias do Rexurdimento literario nin sobre os intelectuais liberais na Galicia do século XIX. O seu obxecto de estudo era "a vida parroquial e as relacións entre fregueses e párrocos no rural decimonónico" e foi "buceando na documentación das parroquias de Ponteceso" cando deu con tres manuscritos que contribúen a debullar os inicios da vida de escritor de Eduardo Pondal (Ponteceso, 1835 - A Coruña, 1917). "O manuscrito autógrafo do poema en octavas reais titulado Brindis, lido noo Banquete de Conxo, é un dos manuscritos máis antigos coñecidos de Pondal", sinala o investigador.

O profesor Félix Neira achou os manuscritos no Arquivo Diocesano

Finalmente, Pondal retráctase do dito en Conxo "contra nuestra religión"

Con ese poema, o autor de Queixumes de Pinos saudou a xuntanza de estudantes, traballadores e intelectuais en Conxo o 2 de marzo de 1856. Da iniciativa do activista, escritor, divulgador da retórica socialista e amigo íntimo de Rosalía de Castro, Aurelio Aguirre, xurdiu un dos acontecementos fundacionais do galeguismo e un elo entre o provincialismo de Antón Faraldo e as formulacións máis avanzadas do Rexurdimento. Alí Pondal leu 68 versos en castelán nos que brindaba por "el pueblo, de ti mismo soberano", arremetía contra a apropiación da idea de deus pola xerarquía eclesiástica e chamaba a acabar con "esa turba de reptiles / que ostenta con orgullo sus blasones". O discurso que pronunciou Aguirre, relatan as crónicas da época, non quedou atrás en virulencia e heterodoxia liberal.

Igual que anos despois Manuel Curros Enríquez, con Rosalía e Pondal o terceiro alicerce da renacenza da lingua galega, enfrontou nos tribunais a reacción, tamén o poeta do Brindis sufriu por conta do seu pensamento. O proceso xudicial na Audiencia da Coruña atrapou ao escritor, de 21 anos, no corazón das contradicións políticas do seu século e foi un sacerdote quen saiu na súa defensa. "[...] hallándose ligeramente indispuesto el joven que la escribe, hijo de un comerciante acaudalado de esta parroquia, con título además de Hidalguía; cursante en la Universidad de Santiago en segundo de medicina, ha tenido la desgracia de leer libros prohibidos que han estragado su corazón", arrincaba a misiva que Pose y Soto remitía ao arcebispo de Santiago.

A argumentación do crego, que oficiaba na mesma parroquia de San Tirso de Cospindo da que o mozo Pondal era veciño, insistía en que este procedía de boa familia: "El padre del suplicante así como sus tres señoritas hijas, han observado hasta aquí los buenos modales cristianos cumpliendo puntualmente con los preceptos de la Yglesia". Manuel Pose aseguraba posuír motivos para "abrigar la convicción de que la Divina Providencia le está trabajando para rendir su corazón en obsequio de la Fé". Non só iso. Perante a máxima autoridade do catolicismo en Galicia explicaba como confesou ao autor do Himno Galego. "Dando principio a la confesión en medio de copiosas lágrimas y tiernos sollozos [...] abjurando de sus errores y protestando volver a la ovidiencia de la Santa Yglesia Romana y sus legítimos pastores".

O sacerdote invocaba a súa falta de xurisdición para xustificar a súa non absolución do poeta e o envío ao arcebispo Miguel García Cuesta. O terceiro dos manuscritos achados por Félix Neira é talvez o máis vello coñecido da man do propio Pondal. "Hago además retractación completa de lo que en dicho brindis haya pronunciado en contra de nuestra religión", engade a nota, dirixida tamén a García Cuesta.

Este foi o poema pronunciado no Banquete de Conxo o dous de marzo de 1856 por Eduardo Pondal. A versión aquí reproducida baséase na publicada no número 7 da Revista Galaica en 1874. O manuscrito achado por Neira presenta algunhas variantes e varios versos inéditos no prelo.