O neno labrego e o 'Black Power'

Eu son Belén. Unha nena de cidade con pais da aldea. Coma quen di, unha falsa urbanita. E ademais, neta de caseiros. Porque a miña avoa Avelina aínda traballa nas terras do Amo, e sempre lle chama así, con A maiúsculo, temor e reverencia. Como os escravos negros do meu exemplar d'A Cabana do Tío Tom.

Nos anos oitenta da miña nenez, -cando lin Memorias dun neno labrego, dúas décadas despois súa publicación-, aínda quedaban caseiros en Galicia, como a miña avoa Avelina. E Amos. Donos do lar e dos labradíos, aos que había que pagarlles renda e entregarlles a metade da colleita, aos que non conviña contrariar porque "se eles queren, nós teremos que deixar a casa e as leiras". E ese era tamén o libro de familia de moitos Balbinos que fuxiran da aldea, "pequena, estreita", e a arrombaran no pasado, co recordo oprobioso da miseria e da ignorancia, da humillación. No pasado e nas fins de semana.

Para moitos fillos de Balbinos, coma min, a aldea, ese "territorio de lama e fume", era a reserva india dos veráns e dos domingos, as tortillas de ovos da casa e as caixas de patacas novas no maleteiro do 127. De luns a venres, unha herdanza que era mellor agachar e da que cumpría arredarse cun desprezo inmenso. Ser de la argolla era a peor ignominia posible na Coruña da miña adolescencia, e os desertores do arado tamén cuspiamos con deleite o máis grave insulto, non fose que alguén ousase delatarnos: Pailán!

Se xa eramos libertos, u-lo noso Black Power? Para unha rapaza do extrarradio, as Memorias... non só eran o relato emocionante da aprendizaxe da vida, dunha educación sentimental. Léndoas tamén descubrimos quen eran as nosas nais e pais. E o que calaran: o frío e a fame, a lama e a lingua, a sumisión, o orgullo, os pequenos heroísmos. E as grandes verdades que nunca pasan de moda: "Hai xentes de dúas castes: a que manda e a que é mandada". A fantasma da nosa inexistente conciencia de clase. Despois chegarían os Diplomáticos para sacar do armario o desarraigo da mocidade dos barrios urbanos e convertelo en autoestima e combustible para turrar contra o mundo e os señoritos: "Na escola non nos contaron nada dos avós. Desacougo de cemento para os netos dos labreghos". Say it loud: I?m black and I?m proud. Sen nostalxia dun falso beatus ille nin folclorismo estetizante: a aldea é o lugar no que fomos escravos, pero tamén hai cadeas fóra dela, e burramia, e nepotismo.

Desde aquela, os fillos dos Manolitos e os dos Balbinos, os netos dos Amos e os dos caseiros, compartimos aulas universitarias, bolsas Erasmus, oposicións, smartphones e vida conxugal. Non sería exacto dicir que nos igualamos, pero nalgunha altura pretendemos considerarnos iguais. Con espanto portugués a miña avoa Avelina foi espectadora dese xigantesco e enganoso cambio social, e poida que aos seus 93 anos aínda estea a tempo de ver nacer unha nova servidume. Quen lle guindará o cantazo ao fillo do señor? "Algún día hai que arrepoñerse".

Belén Regueira é xornalista.