Pestana: "Son un comanche anterior a Lady Gaga"

En Villa Cisneros, no Sáhara Occidental, foi lexionario xusto antes de que Franco morrese na cama e o rei Hussein de Marrocos organizase a Marcha Verde e ocupase a excolonia española. Tamén escavou, rodeado de compañeiros afgáns, na mina en Utrillas, e en Meira participou na primeira cooperativa agraria de Galicia. Na Revolução dos Cravos viviu nunha comuna, igual que anos despois o fixo na Amsterdam posthippie. Pero o que de verdade marcou ao escultor Paco Pestana (Lugo, 1949) e o seu traballo foi a infancia. "Na miña casa matábanse nove cochos", lembra, "e eu axudaba a recoller o sangue quente para facer as filloas; como non vai marcar iso a un neno?". O brutalismo e a lírica, a extracción da pedra da loucura, as pantasmas da vida salvaxe, a materia dos pesadelos e da natureza humanizada. Nesas coordenadas desenvólvese tamén Hoxe, auga mazada, a mostra coa que Pestana reabre a histórica galería compostelá Citania e que se pode visitar deica o 10 de xuño.

"Son un poeta que saca os poemas en tres dimensións", explica o artista

"Este é un país vencido e non me gusta ver que a xente baixa a cabeza"

"Nos regos da miña zona, en Castroverde, mazabamos na auga para que as troitas se refuxiasen nas covachas", explícase, " e alí pescabámolas a man". Este método hai anos que está prohibido pero, malia a que Pestana non lle prestan as lecturas intelectualizadas da súa obra, serve para iluminar unha procura. Cadros tallados en madeira, de figuración distorsionada e ecos oblicuamente surrealistas, nos que se apertan a vida rural e unha sensualidade furiosa, enmarcan a sala Citania, na cidade vella de Compostela. "O meu é un lío narrativo", di, "son un poeta que saca os poemas en tres dimensións".

Ao longo dunha conversa con Paco Pestana, que hai dúas semanas pechaba na capela luguesa de Santa María unha gran mostra de título Presenten armas!, este autodefínese de xeitos diversos. Nun intre recorda que a súa aprendizaxe na cultura dos libros débella a un tío seu, republicano, da Fonsagrada, co que adquiriu a paixón ornitolóxica e leu a Nietzsche polas noites. E de aí deriva a se tildar de "nihilista entusiasmado con formación de manicomio" ou a facer reconto da vivencia agraria: "Eu crieime vendo apodrecer 30 ou 40 galiñas que o meu pai tiraba, porque tiñan diarrea, no tellado da casa; dicía que daban sorte". Non tarda en arremeter contra "a imbecilidade da pseudofilosofía da arte contemporánea e a súa crónica da fatiga cotiá".

Porque se algo busca Pestana é o extraordinario. "Comprobei que a miña obra interesa aos cativos e aos cregos", asegura divertido. A inocencia da ollada preocúpalle, igual que a relación co sagrado de todos os obxectos, de todas as accións, da vida. "A miña obra está descristianizada", describe, "pero si existe unha pulsión relixiosa". Tamén lle gusta mencionar a súa relación coas "bestas da terra". Do aire, unicamente se leva ben coas pegas. Ou iso afirma. E resúmese: "Hai que expresar os soños, porque senón apodrecen na cabeza". E aínda que de entrada a tentación de identificar a escultura ou o debuxo de Pestana co surrealismo é forte, el mesmo se cura en saúde: "Apelo ao subconsciente; do surrealismo collo a súa capacidade revolucionaria adestrada. Pero non fago cadáveres exquisitos, son conachadas de desocupados". A combinación de materiais -nun traballo de Pestana xúntanse sal gorda, madeiras talladas. óleo, tintas, animais disecados- encaixa.

"Sen insurrección non hai gloria", escribe no catálogo de Presenten armas! o mesmo home ao que lle manca o seu país. "Somos unha terra profundamente vencida", diagnostica, "e a min non me gusta que a xente baixe a cabeza". Con todo, non desata a súa arte da xeografía social en que esta xorde. "Eu quíxenme desarraigar, pero a patria agárrate e non podes, a matria medra no corazón", expón.

E se Pestana elabora os seus poemas, que suturan a presentación da súa obra plástica nos catálogos, maiormente en castelán, débese a outra peripecia biográfica. "Aos seis anos marchei para Madrid e alí vivín en ambiente de toreros e de flamenco; perdín o galego, que recuperei despois, de regreso en Galicia", relata, "agora síntome invadido igualmente polos dous idiomas". Só un deles, confesa, funciona á hora de dicir escotrexando ou dexemado.

Director de cinema fracasado, unha persoa que bota de menos o que non fai, un panteísta que quería ser artista do silencio. Paco Pestana viviu 70 vidas nunha soa e as que non, invéntaas, fabula sobre elas. De aire marcial e falar alegre, destemido, enxeñoso, el propio conclúe o seu retrato contra esta época: "Somos comanches, dunha época de antes de Internet, de antes dos piercings e de antes de Lady Gaga".