De leria co mestre

Ben é certo que Risco escribiu parvadas, aínda que non tan bravas coma as de Jünger, Heidegger ou o Ortega de Europa e a idea de nación. Indicouno mellor ca ninguén Ferrín no artigo Risco no feixismo: un achegamento á trabe de alquitrán, publicado n' A trabe de ouro. Permítome engadir que as páxinas finais do libro de viaxes Mitteleuropa, tituladas Ideas de Berlín, preferiría eu velas so o título de Ideas retrógradas de Berlín. Risco andaba naquela altura moi enchoupado de propaganda panxermanista e non percibiu o Berlín daquel tempo coma Spender en World within World, Isherwood en Good Bye to Berlin ou Döblin en Berlin Alexanderplatz. Porén, cómpre dicir que a figura de Risco é a dun galego entregue que ocupou os mellores anos da vida en dignifica-la fala e as institucións do país: escribiu cun estilo sintético e faiscante, amousou a vontade de estilo na fala popular. Satirizou valentemente a ditadura de Primo de Rivera. Soubo baixarlle os fumes ás pretensións da ciencia no ronsel de Rousseau, como nos amosou Wenceslao Galán no ensaio Nós, os entebrecidos, tamén n'A trabe de ouro.

Sobre a habilidade e entrega política de Risco di moito a correspondencia con Losada Diéguez. Moitos agradecemos a leria de Risco, aínda que ás veces tornar a ela por mor dunha invectiva cheire a bravú. Na altura de hoxe ten moito de impostura repetir os xuízos piñeiristas sobre o mestre ourensán que comezaran coa sardónica homenaxe do libro de Ramón Lugrís titulado Vicente Risco na cultura galega. Non foron ó rego do piñeirismo ó escribir sobre Risco nin Xosé Manuel Beiras no ensaio Risco e nós, alá por 1968, nin a nosa chorada Anne McCarthy, cando en 2003 escribía verbo da recepción da literatura angloirlandesa moderna na revista Nós. Ora ben, en constraste coa política do Risco galeguista, está a política da terra na Habana, que é a dos paraísos fiscalizadores do banco mundial do resentimento, a política das treze labazadas. Verbo disto, véxase Cólera e tempo do Peter Sloterdijk.

Mestre Risco, aquel señor miope, laborioso, escéptico, amante do tabaco, de aspecto parecido a Saunders Lewis, fundador do Partido Nacionalista Galés, ensinounos a distinguir nacionalismo e imperialismo coa Teoría do nacionalismo que publicou en 1920. Escribiu fermosos e sinceros ensaios, como Nós, os inadaptados, aínda pendente dun estudo coidado que lembre ós lectores actuais a figura literaria de Fadrique Mendes e a nómina d' Os vencidos da vida. Entrementres, crucen o Miño e pregunten.

Na década final do século pasado, Ulrich Beck acadou celebridade ó falar da sociedade de risco (con maiúsculo, Risikogesellschaft), que é a nosa se esquecemos ler a Risco e damos solta a proxeccións. Sen Risco (con maiúsculo de Nós), a nosa sería unha sociedade de alto risco, pois estamos a risco de desaparecer. As minorías demográficas (e nós sómolo no Estado español) van moi ben para dar solta ás agresións que compensan as feridas do narcisismo grupal dos nacionalistas, segundo expuxo Arjun Appaduria no libro Fear of Small Numbers, que en castelán traduciron por algo así coma O rexeitamento das minorías. Tamén é certo que duns anos a esta parte andan a medrar as bandeiras españolas e o que o psicólogo social Michael Billig chamou "nacionalismo banal". Estando nestas, é difícil falar de Risco, nomeadamente nun xornal madrileño que cede algunhas páxinas á expresión subalterna. Facerse entender nestas condicións require quizais o que Peter Burke e tantos outros chaman "tradución cultural". Valereime, logo, dun verso do Museo de cera do José María Álvarez: "Estamos siendo exterminados". E o tal exterminio non só dá cartos e cargos políticos, tamén dá pracer: un pracer tolo, sádico. Para entender o pracer tolo de mallar no autor de Teoría do nacionalismo, onde se falaba claro do imperialismo castelán, a hermenéutica é gastar tempo en balde: mellor a ermonáutica. Hanos valer ben máis para nos oirentar no deserto político da derradeira restauración borbónica. Neste internado feliz que é a España de Javier Cercas e Suso de Toro -Sete palabras é un libro conmovedor e inesquecible que fala diso- convén ir cambiando os berros solemnes e marciais de Viva el-Rei por outros de xénero máis correcto: Viva la madre superiora! E cousas polo estilo.

Risco é a víctima propiciatoria dos entreguistas que queren depo-los argumentos do nacionalismo galego perante o así chamado patriotismo constitucional que fai escachar coa risa ós que saben da noción de poder constituínte e tamén que hai unha illa louvada alá no fondal do mar que se chama Islandia, da que case non fala a prensa española, como tampouco fala dos países cataláns. Sexa como for, os argumentos políticos de Teoría do nacionalismo son os mesmos cós de Rovira i Virgili en Nacionalisme i federalisma (que é, coido, de 1917). Porén, non lembro federalista ningún que reparase nisto. E parece mentira. Non lembra que mesmo Zapatero, antes da invectiva do PP contra o Estatuto de Cataluña, falaba ben do federalismo?

Supoño que Suso de Toro está a escribir páxinas históricas, que logo han ser publicadas en libro por algún editor da corda. Quizais o autor de Non volvas está a facer algo semellante ó que fixo Jon Kortazar coa literatura basca no Deia. Porén, a escrita de De Toro é ás veces espectacular e Risco amosóunolo no momento das trece labazadas. Non o tratou coa piedade que Nietzsche recomendaba ós anticuarios na segunda consideración intempestiva. Tanto ten. O que sei de Giorgio Agamben dáme para dicir que Risco é o homo sacer da literatura galega.