As fractalidades de Méndez Ferrín

Non foi 1976 o único ano en que Xosé Luís Méndez Ferrín provocou un tremor nos baixíos da literatura galega. Con pólvora e magnolias titulou aquel mangado de poemas que clausuraron unha época e abriron setenta liñas de fuga. Dous anos antes, na nouvelle de combate Retorno a Tagen Ata, diagramou un estado da cuestión no campo nacionalista que aínda se deixa sentir: o piñeirismo contra a esquerda marxista. Mesmo a súa incursión no debate sobre o canon poético, De Pondal a Novoneyra (1984), continúa sen coñecer unha emenda á totalidade.

Pero Ferrín, o Ferro, é máis que o autor de Bretaña, Esmeraldina, á que o escritor Anxo Angueira vén de dedicar 500 páxinas de análise, ou o maxistral facturador de relato curto: O crepúsculo e as formigas (1961), Crónica de nós (1980), Amor de Artur (1982), Arraianos (1991). Fundador da Unión do Povo Galego hai 45 anos -canda el, Celso Emilio Ferreiro ou Luís Soto-, o novo presidente da Academia pasou pola cadea de El Dueso entre 1972 e 1974. A acusación baseábase nunha novela, inédita, dedicada á guerrilla antifranquista. Méndez Ferrín aproveitou a estancia para pescudar nas xirias carcerarias mentres Tenesse Williams ou Arthur Miller asinaban cartas esixindo a súa liberación. Cando a Transición aínda non topara coa cesura abrupta do 23-F, foi detido por segunda e última vez. Da UPG saltou en 1977, pero sempre cara á esquerda da esquerda.

O escritor que soubo despezar dicotomías doutro tempo (ética e estética), que con 67 anos botou un furibundo canto anticapitalista (Contra Maquieiro) traducido ao castelán en Cuba e que continúa no cabezallo da revista de pensamento crítico A Trabe de Ouro, non ten reparo en proclamar a súa admiración por Camilo José Cela nin e en amosar a súa erudición sobre materia valleinclanesca. E a paixón polas palabras coas que os homes habitan o mundo hai tempo que agroma en contos e ensaios. Agora encargaráse de custodialas.