Parar o parador, liberar a prisión

En Galicia, hai unha idea recorrente cando se trata de poñer algo en movemento. O facer un parador.

Cando o do desastre do Prestige, un dos efectos positivos do movemento cívico foi provocar unha revolta de mentalidades. Había que emerxer do naufraxio. Darlle a volta á catástrofe para se por a andar. Galicia non podía ficar en stand by, a velas vir, parada. E entón foi cando o Goberno pariu a grande idea. O que había que facer era un parador nacional.

Coa perspectiva do tempo, a cousa ten a súa ironía. Se Galicia se move, hai que ofrecerlle un parador.

-Andan os galegos moi revoltos, xefe. Hai que facer algo que os tranquilice.

-Pois mandarlles o mapa dun parador!

E así ficamos outra xeira de anos. Parados á espreita dun parador.

Hai moitas alternativas para o cárcere da Coruña. A do parador sería a máis paralizante

Se algo merece ser a xenuína prisión provincial coruñesa, é un espazo de liberdade

Esa é tamén unha das alternativas da que máis se fala para o futuro do predio que ocupa a vella prisión provincial da Coruña. Un parador. E dálle co parador. Como se non houbese onde parar!

O lugar do cárcere é magnífico. Pode darse ben para moitas cousas. Pero parador, parador, era o que dalgún xeito viña sendo, dispensando a ironía. A ditadura, durante longo tempo, fixo dese lugar, o principal parador de historia, o gran centro de detención e paralización da esperanza. Entre outros eufemismos, o cárcere tiña a denominación de Cinco Estrelas. Nas cartas, os presos falaban do Palace ou do Ritz. E por suposto, de Parador Nacional, cando estes estabelecementos se espallaron coa enxurrada turística. Era un xeito, claro, de defensa psicolóxica. Mentres o ser humano é quen de manifestarse con humor, está a preservar un espazo de liberdade. Estar pode estar pechado en chirona, no trullo, entre catro paredes, mais onde habita sempre de verdade é no cuarto da súa mente.

Á marxe do xogo de palabras, o facer no antigo cárcere un parador non semella unha brillante idea. É unha idea, si. Mais é a idea convencional. A idea de sempre. Unha solución preguiceira. E tampouco a máis rendíbel. O da hospedaxe, o da hostalaría, é un sector ben activo en Coruña. Non parece ter moito sentido destinar un importante investimento público a facerlle a competencia. Un parador é un parador. Nin máis nin menos. Nunha vila máis pequena pode ter un certo efecto sinérxico, mais ese non é caso de A Coruña.

Hai moitas alternativas. A do parador é a máis paralizante.

A perda arquitectónica sería irreparábel. Consérvanse moi poucas prisións coa tipoloxía da coruñesa, concibida no seu tempo como cárcere modelo, antes de que o franquismo a ateigara de presos e a convertera durante anos nun inferno. Malia o aspecto, o estado de conservación non é ruinoso. A funcionalidade púxose a proba o ano pasado coa celebración do festival de cine independente en Super-8 e a abraiante instalación baseada na obra de John Berger que fixo a cineasta Isabel Coixet, aproveitando todos os espazos, a comezar polos calabozos.

Para o seu mantemento, e evitar un crecente deterioro, o que necesita a antiga prisión provincial con urxencia é a reparación do tellado. Esa non custosa intervención suporía gañar un tempo precioso. Para manter o espazo con vida, con respiración. E para debater con serenidade o seu futuro nun proceso de participación, polo que xa están a pular asociacións de veciños, en especial a de Monte Alto, e os colectivos culturais máis activos da cidade.

Esa é a primeira solución intelixente. Gañar tempo para non perder o tempo. A vella prisión provincial da Coruña está agora baleira de xente, mais está chea de tempo, habitada polo tempo. Todas as vidas que por alí pasaron deixaron ese ben precioso. O tempo de vida. Non só o deles, senón o dos seus. O de todos. Agora ese tempo, o dos que loitaron pola liberdade, tense de converter no que poderíamos chamar, ao xeito de Walter Benjamin, a "rememoración" (Eingedenken): a reactivación do pasado no presente.

Os lugares falan. Os lugares adoitan expresar o que queren ser. Esa é unha clave da intelixencia urbanística.

E se algo quere ser, se algo merece ser, a xenuína prisión provincial da Coruña é un espazo de liberdade.

A metamorfose sería ao tempo unha epifanía.

Un espazo poliédrico de liberdade creativa na psicoxeografía do territorio do Faro de Hércules (e Breogán), que ocupa un lugar senlleiro no mapamundi. Faro e Prisión non soamente son complementarios. Hai un fío umbilical, de supervivencia no linde fisterrá, de epopea humanística a capear as tempestades da historia. O monte do Faro non é só unha paisaxe natural atravesada pola frecha da beleza. Hoxe en día, con esa simetría de vella prisión e faro lendario, é unha asociación construtiva única, co potencial de ser un referente universal.

A memoria da prisión histórica a levedar pola luz criadora do faro.

Mais ese é só o núcleo.

Porque ese espazo deberá acoller a mellor factoría da imaxinación de Galicia. Como Mnemosine, deusa da memoria, foi a nai da musas da música, da danza, do canto, da lírica... Así, a vella prisión provincial, pasaría de ser unha Marca de Medo a un Almeiro. O lugar dos berces. Dos obradoiros da creación. E habería espazo para o necesario da Memoria librepensadora e antifascista, para o museo e portolano dos faros do planeta, para concertos, teatro, exposicións... Lembro a impresión que me causou a visita hai anos ao vello cárcere de Dublín. Abrías a porta de cada un dos calabozos e o que aparecía era unha obra xenial dos mellores artistas irlandeses.

A Coruña ten os museos científicos, uns mellores que outros. O Aquarium é unha marabilla da que gozaría o capitán Nemo. Xunto coa potencia escultórica do Campo da Rata, esas presenzas compoñerían un tecido de unidades de emoción, que farían do eixe Faro-Prisión un dos máis vivos escenarios culturais do mundo, neste tempo de parque temático comercial, anulación da memoria e decadencia da aura.