Historia dun virus no hospital Juan Canalejo

Con Juan Canalejo non hai controversia histórica. A súa é unha historia dramática e secundaria, que nada tivo que ver, nin directa nin indirectamente, co oficio de sandar. Que a residencia sanitaria da Coruña levara o seu nome foi unha imposición da ditadura. Mesmo daquela houbo moita xente, dende logo na profesión médica, que o considerou absurdo. Indecoroso. Claro que daquela non se piaba en público. E menos cando no acto de inauguración teño entendido que non había un tirano senón dous, pois Franco invitou ao seu colega en risoterapia ibérica, o doutor Salazar.

Unha paréntese. No canto de piar en público nos anos duros tamén houbo heroicas excepcións. E non falo só dos exiliados ou dos que gozaban da pax franquista en prisión. Houbo xente que foi quen de dicir, seguindo o modelo do escribinte Bartleby: "Prefiro non facelo". Un xenial Bartleby coruñés foi Benito Ferreiro. Este republicano vivira unha longa tempada agochado, de toupeira. Conseguiría refacer a súa vida, co apoio dunha consignataria, pois era un profesional navieiro moi respectado. Cando Valentín Paz-Andrade retornou da súa estadía nun organismo das Nacións Unidas, a FAO, un grupo de amigos e ex correlixionarios decidiron convocar unha homenaxe. As autoridades autorizárona, mais cunha condición. A de que fose presidida polo delegado provincial do ramo. Chegaron os discursos, máis ou menos crípticos. Aínda que a desculpa fose o futuro do peixe, loar a Valentín naquel intre era facer a loanza dun valent'uomo liberal. Mais puxo punto final a autoridade cun brinde bárbaro. Está escrito nalgures, mais cómpre recordalo. Dixo que fora moi interesante todo o falado da pesca, bla, bla, mais que chegara a hora do brinde. E o brinde que largou foi: "Por el primer pescador de España, ¡por el Caudillo!". E foi entón cando se ergueu da mesa Benito Ferreiro e botou a andar de costas á presidencia. A autoridade berrou: "¿Adónde vas, Ferreiro?". E Benito Ferreiro virou paseniño, ollouno en fite e dixo: "Vou mexar!".

Non me sentiría moi ben se me levasen á Sala de Rehabilitación Idi Amin ou a Urxencias Pinochet

O caso é que daquela moi pouca xente ía mexar nas mesmas circunstancias. Polo visto, ninguén tivo esa necesidade cando se decidiu nomear a residencia sanitaria da Coruña. Segundo o biógrafo Rogelio Baón, era extraordinario o control urético de Franco: "Mientras sus ministros pedían permiso para ir al W.C. en los largos consejos de hasta doce horas, Franco permanecía sin moverse en su sillón". Franco non só era o primeiro pescador e cazador de España. Era un primeiro en todo. o primeiro doutor. As cidades sanitarias de Madrid e Barcelona levaron o seu nome. Agora, claro, ese nome foi borrado. E polo mundo adiante, por orbe científico universal, todo é preguntarse: "Qué foi de Francisco Franco, aquel as urético?".

Houbo unha grande perda de prestixio da ciencia médica en Madrid e Barcelona dende que se cambiou o nome dos hospitais. Eran coñecidos polo nome de Franco! E que estas arroutadas democráticas despistan moito. Digo isto porque agora resulta que o problema para cambiar o nome do complexo hospitalario da Coruña, talvez a principal referencia de Galicia no eido da saúde, pois radica na confusión que ese troco pode provocar no planeta médico. Se a partir de mañá o complexo hospitalario da Coruña deixa de chamarse Juan Canalejo (en inglés, Ghuan Canaleghu) producirase un tremendo baleiro que tardará anos en encherse, malia a vivirmos na Aldea Global. Imaxinemos unha cardióloga do Monte Sinaí, en Nova York, que intercambia experiencias cun colega no complexo hospitalario da Coruña. Como vai facer para manter ese contacto se o hospital coruñés pasa a denominarse, por exemplo, Nóvoa Santos, ou Médico Rodríguez, ou Thessala, que era a boticaria de Camelot, a menciñeira da Táboa Redonda? Cantos anos tardarán os expertos en volver a atopar o complexo hospitalario coruñés no mapa sanitario mundial?

Por que cambiar as cousas que se chaman así de toda a vida? Aquí, cando chegaron os viquingos, xa o cirurxián de a bordo preguntou por Juan Canalejo. Eu vivín un tempo na Gaiteira, aínda que a denominación oficial da esquina correspondía á avenida General Sanjurjo. Durante un tempo escribín no remite avenida Xeneral Sanxurxo, máis que nada para amolar. Esa éxtase galega do xe! As cartas chegaban igual, claro. Logo puxen avenida Sanxurxo, e seguían chegando. E puxen avenida de Xurxo e o mesmo. E avenida de Xo, pois tamén. Logo cambiei para a rúa Xoán XXIII. Outra vez a éxtase do xe! Ese si que foi un cambio histórico. Pasar dun xeneral fascista e putañeiro a un Papa bondadoso nunha viaxe de autobús na liña 2 dos Castros. Os dadaístas, con Tristan Tzara á cabeza, compuñan poemas co rueiro de Zurich. E que pensaría Tzara se viñera á Coruña e se topara cunha placa que di Rúa División Azul? Se cadra crería que era obra dunha vangarda de surrealismo mariño. O susto que levaría cando lle contaran que era o nome dunha expedición española incorporada ao exército nazi de Hitler. Eu ás veces collo o bus e paréceme que subín á barca de Caronte, pois déixame perto da gran estatua de Millán Astray. Din que as estatuas non falan, mais depende con quen. Eu ben que o escoitei berrar outravolta: "¡Viva la muerte!". E outros xuramentos irrepetíbeis. O único día que o vin simpático foi no entroido, que lle puxeron un tutú de bailarina de ballet. Xa o día do enterro do Meco estaba coa tensión baixa. Dicía: "Levádeme a un Museo, cacho na conciencia!".

A historia é a historia, din os que se opoñen ou se mostran indiferentes á retirada do símbolos da ditadura e ao cambio do nomenclátor fascista. Esa foi a filosofía municipal dominante nos pasados anos na Coruña. É certo. A historia é historia. Os nomes das rúas e os símbolos urbanos son outra cousa diferente da historia. Son algo máis que historia. As vilas e os países defínense tamén por aquilo que elixen para nomear as rúas nas que viven e polas que andan. Defínense polas representacións que ocupan as súas prazas. Defínense por aquilo que honran, que homenaxean, que celebran. Non hai que destruír nin ocultar os símbolos da historia da infamia. Mais o seu lugar está nos museos, con letreiros explicativos.

O nome dun hospital, do principal hospital, é moi importante. Moi importante para a saúde. Eu non me sentiría moi ben se chegase a un lugar descoñecido, tivese un problema de mobilidade e que me levasen a unha planta onde puxera Sala de Rehabilitación Idi Amin ou Urxencias Pinochet. Non discuto que para un tratamento de choque puidera ser efectivo. Mais, risoterapia á parte, xa vai sendo hora de tratar no caso do complexo hospitalario da Coruña un dos peores virus que pode afectar á sociedade. Ese troiano que destrúe a memoria.