"Errealitatea ezin da onartu fantasiaren bahetik baizik"
Amaia Ezpeldoi detektibe ruralaren gorabeheretan oinarritutako hirugarren emanaldia plazaratu berri du Itxaro Bordak (Baiona, 1959) Jalgi hadi plazara eleberrian. Ikertzaileak Bilbora jo beharko du Euskaltzaindiko kide batean desagerpenaren atzean dagoen misterioa argitu nahian, eta hiriek idazlearengan sortzen duten "liluramendua" islatuko dute haren ibilerek. Nobelan bere kezka sozialak literaturaren moldearekin plazaratzen ditu literatura periferiko baten periferiatik ari dela dioen egileak.
Galdera. Nola aurkeztuko zenuko Amaia Ezpeldoi pertsonaia?
...
Amaia Ezpeldoi detektibe ruralaren gorabeheretan oinarritutako hirugarren emanaldia plazaratu berri du Itxaro Bordak (Baiona, 1959) Jalgi hadi plazara eleberrian. Ikertzaileak Bilbora jo beharko du Euskaltzaindiko kide batean desagerpenaren atzean dagoen misterioa argitu nahian, eta hiriek idazlearengan sortzen duten "liluramendua" islatuko dute haren ibilerek. Nobelan bere kezka sozialak literaturaren moldearekin plazaratzen ditu literatura periferiko baten periferiatik ari dela dioen egileak.
Galdera. Nola aurkeztuko zenuko Amaia Ezpeldoi pertsonaia?
Erantzuna. Amaia Ezpeldoi lekuaren gainean egoten ez dakien detektibe rurala da hasieran. Ikerketak abentura aitzaki eta euskal herriko paisaiak zein gertakariak gogoeta iturri zaizkio. Orain arteko hiru lehen nobeletan lesbiana mutu gisa jarduten du eta honetan hain zuzen "plazara jalgitzen" da, tregua politikoak askatasun indibidualaren eremuak irekitzen dituela sinesten duelako. Oro har, oso humanoa da bere itzal eta argiekin.
"Requiem da nobelaren azpititulua: requiem hizkuntzarekiko, baserriekiko, sexu-orientabide isilduekiko eta, damurik, requiem treguarekiko"
"Inkestek nire ama-hizkuntzaren desagerpena islatu arren, euskarak betikotasun fantastiko eta fantasmagoriko batean dirau nigan"
G. Eleberriak abiapuntu groteskoa du. Nahita bilatu duzu sentsazio hori?
E. Nobela guztian, iparraldean desagertzen doan euskararen gaia aipatzen da, botere-lehiak, beldurrak, negarrak eta agian, euskararen zurrunbilo orokorrean zerbait bizirik salbatzearen premiaz. Nobelaren azpititulua Requiem da: requiem mintzaira batekiko, requiem higatzen doan denborarekiko, requiem baserriguneekiko gaurkoan Amaia Ezpeldoi Bilbok eta Gasteizek zoraturik baitabil, requiem sexu-orientabide hain luzaz isilduarekiko eta duela bi egunez geroztik [elkarrizketa hau ostiralean egin zen], zorigaitzez, requiem treguarekiko.
G. "Baionan edo Maulen nekatua izaten ahal haiz, baina ez Bilbon. Hiri hau gauez eta egunez etengabe dindari zagon". Pertsonaia batek esana da, hala sentitzen zara zu ere Bizkaiko hiriburura zoazenean?
E. Hiriak asko maite dituen nekazari alaba naiz. Egia da Bilbora natorrenean begiak alha atxikitzen ditudala, mugimenduak, zaratak, jendeak, adinekoak, gazteak, kanpotarrak karrika izkinetan... denak hartzen ditut. Parisen bizi izan nintzen kasik bost urtez eta hiriaren anonimatuaren nostalgia hori ere daukat, abiadurarena. Amaia Ezpeldoik neure liluramendua ekartzen du.
G. Eleberri honi darion errealismo fantastikoa behin baino gehiagotan erabili duzu zure lanetan. Gustura sentitzen zara idazle gisa errealitate gordina eta fantasiaren arteko muga horretan?
E. Uste dut errealitate gordinaren onartzeko molde bakarra fantasiaren baheetarik iraganaraztea dela, eta egia da gustura nagoela muga horretan. Literaturara oso gutxitan jauzi egiten duten gaiak aipa ditzaket, hala nola exodo rurala, bakartasuna, langabezia, amodio eza, kezka sozialak, homosexualitatea, hiriaren on-gaitzak, bortizkeria, gure bortizkeria politikoa barne.
E. 100% Basque nobelan bezalaxe, iparraldeko euskaltasunaren ariman barrena ari zarela dirudi. Hori da zure literaturaren bihotza?
E. Bai, bihotza eta obsesioa. Ez dut besterik idatzi, nahiz eta Amaia Ezpeldoiren bi hondar inkestetan iparralde-hegoalde harreman estua aztertzen dudan. Amodio-gorrotozko lotura bat dago gure artean, iparraldea aldi berdinean delarik literaturaren historiaren sorburua eta euskal kulturaren merkatu globalean gero eta leku gutxiago duena. Periferia horretarik idazten dut, idazleetan ere periferikoa naizela. Baina hori da neure nahia.
G. Olerkari gisa, norengandik sentitzen zara hurbilago, Rimbaudengandik ala Arestirengandik?
E. Ez dut hautatzen, bietarik hurbil sentitzen naiz. Rimbauden maneran poeta ibiltaria naiz eta Arestiren hizkuntza berdina erabiltzen dut idaztean.
G. Bidasoaz bestaldean euskarak ez du ofizialtasunik, baina hala ere zuen literaturak sekulako indarra izan du historian. Horrek ere ba al du sekreturik?
E. Sekulako indarra duela erratea handixka zait, baina bere presentzia finkatzera heltzen da euskal literaturaren panorama orokorrean. Literaturak izateko ez du politika mailako hizkuntza ofizialtasun premiarik, baizik eta idazlearen hizkuntzaren baitan izugarriko sinestea, fedea, obsesioa. Idazten dudan orduan, estatistikek ene ama-mintzoaren desagerpen etengabea islatzen baldin badute ere berdin zait. Euskarak nigan irauten du betikotasun fantastiko eta fantasmagoriko batean, eta liburua plazaratzean betikotasun horren dasta diet irakurleei eskaintzen.