"As imaxes das cousas xa non son as cousas"

O artista Jorge Barbi (A Guarda, 1950) é o primeiro galego ao que o Museo de Arte Contemporánea de Vigo (Marco) lle adica unha mostra individual desque a institución modificou a súa praxe expositiva, antes caracterizada pola programación de series colectivas. 41º 52' 59" latitude N / 8º 51' 12" lonxitude O é o título dunha exposición que, desde hoxe, presenta ao público pezas materializadas ou confecionadas en soportes diversos como a fotografía, a instalación e a escultura. Foron datadas tamén en épocas diferentes, cun denominador común: todas foron realizadas nunha coordenadas xeográficas ben precisas, as que ubican o lugar de residencia (que tamén o é de orixe) do seu creador.

"Non é un exercicio nostálxico, senón un rexistro nu do paso do tempo"

Pregunta. Cal é o sentido desta exposición?

Resposta. Cando Iñaki Martinez Antelo me propuxo esta exposición, eu viña de completar un traballo formado por varias series fotográficas que, aínda que distanciadas no tempo, forman unha unidade de orixe. Non me resulta interesante a idea dunha exposición retrospectiva, como un percorrido exhaustivo polo xa coñecido, pero si reordenar o que aínda estou a coñecer, por iso estas series son o punto de partida da mostra. Son trozos reais da superficie do lugar que habito, e inseparábeis da acción de camiñar. Compleméntanse con pezas realizadas anteriormente, a maioría non exhibidas en Galicia, e en todas elas subxacen o sentimento de lugar e o paso do tempo.

P. A viaxe como metodoloxía é un dos trazos máis glosados sobre esta parte da súa produción.

R. Os paseos cotiás que moitos facemos para nos tonificar antes ou despois do traballo non son precisamente viaxes, pero aínda sendo lugares coñecidos polos que pasas multitude de veces, é posíbel, con atención, atopar novidades e detalles non advertidos. O clima e as diferentes estacións fan o seu traballo: transforman os lugares cos seus cambios físicos e, a través deles, as nosas percepcións. Nestes paseos eu recollo imaxes da superficie, do que está á vista, e que se filtran máis a través dos sentidos que do entendemento. Cando se fai algún comentario sobre o meu traballo, sublíñase o aspecto da viaxe como se o meu tempo transcorrese nun perenne desprazamento. Paseo coma os meus conveciños, polo lugar que teño máis a man, sen máis afán que o de estirar as pernas, aínda que sempre levo a miña cámara, por se acaso. Voos que nunca tomei, que se ve na exposición, son os avións que pasan sobre a miña cabeza mentras eu me encamiño cara á Punta Barbela.

P. Como se produce a conversión dun obxecto ou dun accidente natural nunha peza artística?

R. As imaxes das cousas xa non son as cousas. Dependendo da ollada do fotógrafo, éstas poden suscitar ou non nos outros algún tipo de atención ou de sentimento. Se iso acontece, poderiamos considerar que esa capacidade de seducción do que non pertence á esfera do práctico é o artístico. Cousas como excrementos de gaivota, as pucharcas das rochas, o salitre, a escuma do mar e a acción das mareas na area forman parte destas series que presento; nalgún caso duplico a imaxe formando simetrías e provocando novas imaxes insospeitadas. Fágoo máis con ollo de pintor que de fotógrafo, e dou o prace ao que aparece pola calidade do resultado, sen que interfira nelo o que puideramos considerar una factura personal. Son, neste proceso, máis espectador que autor, ao igual que cando non podemos substraernos á calidade perdurábel de tantas obras universais, independentemente de épocas e de estilos.

P. Primeiro é o azar, despois vén a busca. Cando escolle o soporte?

R. A imaxe, a música ou a escritura son medios para expresar ideas ou sentimentos semellantes. Para min, os principios de procura e de achádego sempre son os mesmos. Non importa se é un obxecto que fotografas, cousa que fago desde hai moito tempo, ou un obxecto que manipulas ou creas para un lugar específico; non hai ruptura, senón total liberdade para tomar o camiño que conveña a cada paso. Cada cousa que me chama a atención é unha excepción, non é a regra. Cumpriría dar máis valor a un traballo que consideramos bo, en calquera forma de expresión, porque sempre é a excepción. A forza do costume e as présas producen confusión e parece que todo se fai axiña. Non, o que val faise con dificultade e excepcionalmente. Nun traballo artístico importa que haxa unha idea brillante, pero sen una boa execución non conseguirá facerse ver. Conseguir acoplar linguaxe e contido é sempre a cuestión que hai que resolver neste traballo.

P. O proxeto que presentou en 2007 no Centro Galego de Arte Contemporánea, O final aquí, está realizado fóra da súa contorna e responde a presupostos diferentes. Por que?

R. Ademais destes traballos onde intervén o azar, de xeito simultáneo abordo outros onde o punto de partida pode ser unha reflexión ou os factores propios do lugar específico onde se ubican. O final aquí consiste nun conxunto de 60 fotografias realizadas en 60 lugares espallados pola península onde se fusilou a republicanos. O que nos impulsa a facer algo contén xa a esencia de cualquera traballo e a enerxía de levalo a cabo; despois vén o proceso de materialización, que pode ser máis ou menos dificultoso segundo as circunstancias. Tardei catro anos en concluílo e percorrín máis de 10.000 quilómetros. Botei ese tempo, non porque fose necesario, senón porque o fixen pola miña conta e risco, cando puiden custearme eses desprazamentos. Tamén Pasto de Vacas, de 1993, presente na exposición e cuxa realización tivo as esixencias dunha curtametraxe, logrei facelo grazas á axuda de amigos como Paco Palacio, que me hospedou dous meses na súa casa de Luriezo. O alminar que se instalou en 2007 en Santiago, dentro do proxecto A cidade interpretada, e comisariado por Pablo Fanego, xorde precisamente polo contexto da cidade onde se me propón facer algo. Non tería sentido facelo noutro lugar.

P. Con que intención rexistra a súa contorna vital, como personaxe e como escenario?

R. Na serie Antes e despois hai fotografías dunha árbore que xa non existe, ou dun estudo que tiven: vémolo cheo de cousas e tamén baleiro cando marchei dalí. Non é un exercicio nostálxico, senón un rexistro nu do paso do tempo, case coma unha documentación científica de cambios que produce a erosión na miña contorna. É evolución natural, sen rapidez, sen urxencia. A propia vida, anos de sedimentos e de procesos. A realidade está conformada por sucesos diversos e simultáneos, e todos eles son efémeros. Hai un punto da praia pola que acostumo pasear que o río transforma cada poucos anos de forma notábel; agora unha espléndida lingua de area chega á beira onde antes as rochas alcanzaban os piñeiros. O meu amigo Benito de Camposancos contoume que, ás veces, escoita preguntar aos seus veciños: 'Como está hoxe A Lamiña[así lle chaman ao lugar]

P. Iso mesmo pode resultar poético.

R. Será que os labregos son todos poetas, aínda que eu sei que o argazo que todavía recolle algunha señora só aparece cando esas rochas non están cubertas de area.

P. Hai autobiografismo na obxectivación artística dos seus encontros?

R. As preocupaciones extraartísticas sedimentan no traballo; tamén o tempo entre un traballo e outro. Case é inevitábel que unha actividade na que estás tan implicado non teña algo de autobiográfico. Non aparezo como protagonista nin como personaxe, pero todo ten relación coa miña experiencia, con cómo penso e co que acontece diante miña. Non podería ser doutro xeito.